Hoe piramidespelen zich slim weten te maskeren

Piramidespelen zijn financiële constructies die op het eerste gezicht legitiem lijken, maar in werkelijkheid steunen op de voortdurende werving van nieuwe deelnemers. Vaak worden ze slim vermomd als bedrijven die producten verkopen of diensten aanbieden, zoals reisclubs, beleggingspakketten of telefoonabonnementen. In werkelijkheid is de verkoop van die producten slechts een dekmantel: het echte verdienmodel draait om het binnenhalen van nieuwe leden die een hoge inleg moeten betalen. Dit artikel legt uit hoe zulke gemaskeerde piramidespelen werken, welke signalen erop kunnen wijzen, en hoe je ze kunt herkennen voordat je in een financieel risico belandt.

HyperFund (wereldwijd)

HyperFund was een vermeend crypto-investeringsprogramma (2020–2022) dat zich voordeed als een opbrengstgevende mijnbouw- en investeringsclub. De oprichters (onder wie Xue “Sam” Lee en promoteur Brenda Chunga) verkochten zogenoemde “membership”-pakketten, waarbij hoge rendementen uit crypto-mijnbouw en zelfs samenwerkingen met Fortune 500-bedrijven werden beloofd. Uit het SEC-onderzoek bleek dat HyperFund in werkelijkheid geen enkel product had en dat alle inkomsten van nieuwe investeerders kwamen, waarna het systeem in 2022 instortte.

• Land/Regio: wereldwijd (SEC meldt meer dan US$1,7 miljard opgehaald bij beleggers wereldwijd).
• Gemaskeerd als: cryptomijnbouw- en investeringsplatform; verkoop van “membership” pakketten met vermeende miningcontracten en Fortune-500-partnerschappen.
• Signalen: beloftes van gegarandeerd hoge rendement; “inkomsten” kwamen alleen van nieuwe leden (klassiek piramidekarakter); in 2022 stopten plots alle uitkeringen.
• Juridische acties: in januari 2024 diende de Amerikaanse SEC een klacht in tegen Lee en Chunga, stellende dat HyperFund een piramidespel was. Chunga legde een schikking vast (en bekende fraude), Chunga en Lee kregen ook strafrechtelijke vervolging. De SEC zoekt ook vernietiging van de opbrengsten (civil penalties).
• MLM/Piramidespel: volgens de SEC was HyperFund een piramidespel gebaseerd op werving; er werd actief met een netwerk van distributeurs gewerkt.

Forsage (wereldwijd)

Forsage was een online blockchain-investeringsplatform, gelanceerd in januari 2020, met wereldwijd miljoenen deelnemers. Het werd voorgesteld als een “smart contract” handelsprogramma op Ethereum/Tron/Binance, waarmee geautomatiseerde crypto-transacties winsten zouden opleveren. In werkelijkheid functioneerde Forsage volgens de SEC als een puur pyramidespel: uitkeringen werden betaald met geld van nieuwkomers en het enige verdienmodel was het werven van nieuwe leden. Deelnemers kregen minimaal 0,35% per dag beloofd en er waren geen legitieme tradingactiviteiten.

• Land/Regio: wereldwijd (SEC: tientallen miljoenen dollars opgehaald van beleggers in de VS en daarbuiten).
• Gemaskeerd als: een gedecentraliseerd crypto-handelsplatform via “smart contracts”, zogenaamd met een winstgevende handelsbot.
• Signalen: beloftes van dagelijkse rendementen uit blockchain-bots; in de praktijk bleken uitbetalingen alleen uit nieuwe instroom te komen (Ponzi-patroon). De Philippines SEC gaf in 2020 een cease-and-desist voor frauduleuze claims, en een Amerikaanse toezichthouder (Montana) waarschuwde in 2021 ook tegen het platform.
• Juridische acties: in augustus 2022 klaagde de Amerikaanse SEC de 11 hoofdrolspelers aan voor het opzetten van Forsage als een wereldwijde crypto-piramidespel (in totaal ~US$300 miljoen). De SEC stelde dat het project illegale effectenaanbiedingen betrof. De aangevers stelden permanent verbod en teruggave van gelden voor.
• MLM/Piramidespel: de SEC beschouwt Forsage als een frauduleus piramidespel/ponzi-constructie; winst kwam uitsluitend uit werving, niet uit verkoop van producten.

NovaTech (wereldwijd)

NovaTech was een zogeheten multi-level marketing (MLM) bedrijf (2019–2023) dat beleggers aantrok met beloften over crypto- en forexhandelsstrategieën. Oprichters Cynthia en Eddy Petion zegden dat NovaTech de inleg zou beleggen in cryptomarkten en valuta, terwijl deelnemers via een “opbrengstprogramma” verondersteld werden direct winst te maken. In de praktijk ging het vooral om het betalen van bestaande deelnemers met het geld van nieuwkomers: het merendeel van de inleg werd gebruikt voor uitbetalingen en commissies, en slechts een fractie voor vermeende handel. De SEC kwalificeerde NovaTech daarom in augustus 2024 als een omvangrijke piramidespeloperatie.

• Land/Regio: wereldwijd (SEC: >200.000 investeerders, sterk vertegenwoordigd in de Haitaans-Amerikaanse gemeenschap).
• Gemaskeerd als: een crypto- en FX-investeringsprogramma met multi-level marketing; belofte van veilige dagelijkse winst “vanaf dag één” via algoritmische handel.
• Signalen: verklaarde “winst vanaf dag één”; regulier onderzoek wees uit dat het beloofde rendement van 70% niet haalbaar was en dat apparatuur/machines niet bestonden. Beleggersindelingen waren grotendeels gebaseerd op nieuwe inleg. Tevens hadden toezichthouders in VS en Canada al vragen bij NovaTech (rode vlaggen) die door top-promotors werden genegeerd.
• Juridische acties: SEC klaagde in augustus 2024 NovaTech en de Petions aan voor $650 miljoen fraude. De aanklacht noemt NovaTech expliciet een fraude-MLM/piramidespel en vordert onder meer een verbod en terugbetaling. Diverse prominente verkopers werden ook aangeklaagd.
• MLM/Piramidespel: NovaTech werd gerund als een multi-level marketing-constructie. De SEC kwalificeert het model ondubbelzinnig als een illegale piramidespelopzet.

ONPASSIVE (wereldwijd)

ONPASSIVE (ook bekend als “Gofounders” of “Ofounders”) was een netwerkbedrijf (sinds 2018) dat beleggers voor $97 plekken in een “AI-ecosysteem” verkocht. Deelnemers kregen beloofd dat ze passief inkomen zouden verdienen uit toekomstige abonnementen op niet-uitgebrachte softwareproducten. Het platform claimde te werken met kunstmatige intelligentie-apps, maar leverde tot medio 2023 geen enkel commercieel product op. Nieuwe deelnemers werden vooral gebruikt om uitbetalingen te financieren.

• Land/Regio: wereldwijd (SEC: meer dan 800.000 beleggers, ook in de VS).
• Gemaskeerd als: ontwikkeling van een suite AI-gestuurde business-toolkits; verkoop van posities voor $97 plus maandelijkse abonnementen op de beloofde software.
• Signalen: er waren geen echte producten of omzet; beloften van “passief inkomen” startend bij de productlancering bleken fictief (apps nooit gelanceerd, geen vergoedingen uitbetaald tot juni 2023). Het verdienmodel hing volledig af van de instroom van nieuwe investeerders.
• Juridische acties: in augustus 2023 spande de SEC een rechtszaak aan (Middle District Florida) tegen oprichter Ashraf Mufareh en ONPASSIVE LLC. De SEC klaagde hen aan voor ongeregistreerde effectenverkoop en fraude. De klacht stelt dat ONPASSIVE feitelijk een piramidespel was en eist onder meer een permanent verbod en teruggave van beleggersgelden.
• MLM/Piramidespel: ONPASSIVE was expliciet opgezet als een MLM-netwerk; de SEC beschreef het programma als een piramidespel.

HyperVerse (wereldwijd)

HyperVerse was een groot gegroeid crypto-/metaverse-project (ca. 2021–2022) met opvallende online promotie­shows. Het beloofde leden een “virtuele wereld” met blockchain-educatie, dagelijkse beloningen en handelsmogelijkheden. Voor een instap van enkele honderden dollars konden deelnemers zogenoemde “landscapes” en NFT’s kopen. Er werd extreem hoge winstuitkering beloofd (minimaal 0,5% per dag) om snelle kapitaalgroei te simuleren. Na de collapse bleek het echter geen legitiem product te zijn. Amerikaanse aanklagers en de media omschrijven HyperVerse als een $1,89 miljard piramidespel/ponzischema dat over de hele wereld investeerders misleidde.

• Land/Regio: internationaal (gericht op beleggers wereldwijd, met nadruk op opkomende economieën).
• Gemaskeerd als: een “metaverse”-cryptoproject; verkoop van memberships voor virtuele grondstukken, blockchain-educatie en koopwaar in een digitale wereld.
• Signalen: buitensporige opbrengstclaims (0,5% per dag, verdrievoudiging in ~600 dagen); infiltratie van betaalde influencers en beroemdheden; afketsen van uitbetalingen in 2022 zonder uitleg.
• Juridische acties: in januari 2024 werd de Australische oprichter Sam Lee in de VS aangeklaagd voor fraude (conspiracy to commit fraud). Volgens de Amerikaanse justitie was HyperVerse een “piramide en Ponzi-scheme” dat wereldwijd $1,89 mrd heeft weggenomen. Een civiele SEC-claim loopt eveneens tegen Lee. Ook een prominente promoter (Brenda Chunga) bekende schuld.
• MLM/Piramidespel: rechtbankdocumenten karakteriseren HyperVerse als een multi-level marketing piramide- en Ponzi-constructie, waarbij er geen echte productverkoop was en uitkeringen uitsluitend uit nieuwe inleg kwamen.

Crypto-mijnapparatuurleasing (Europa)

Begin 2024 ontdekten Europese autoriteiten een grootschalig Piramidespel-achtig investeringsplan zonder bekende merknaam. Het bood beleggers lucratieve “leasing” van cryptocurrency-mijnmachines en -hardware, waarbij zeer hoge rendementen (±70% per jaar) werden gepromoot. Onderzoek toonde aan dat de beloofde machines en clouddiensten feitelijk niet bestonden; het systeem draaide louter op instroom van nieuwe deelnemers.

• Land/Regio: Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Tsjechië, Litouwen en Liechtenstein (Europa).
• Gemaskeerd als: investeringsmodel in crypto-infrastructuur; deelname via contracten voor het leasen en subleasen van miningapparatuur, serverruimte en wisselapparaten.
• Signalen: onrealistische garantie: ~70% rendement voor beleggers; feitencontrole vond geen echt project of machines; de werkelijke uitbetalingen kwamen uit instroom van nieuwe inleg, kenmerkend voor piramidestructuur.
• Juridische acties: op 11 juni 2024 voerden politie en justitie in zes landen gelijktijdige acties uit (met steun van Europol/Eurojust). Er werden 6 aanhoudingen verricht, 29 locaties doorzocht en activa bevroren. Er is een gezamenlijke onderzoeksinstelling (JIT) opgezet tussen Duitsland en Zwitserland.
• MLM/Piramidespel: dit was geen legitiem verkoopproduct maar een geregisseerde piramidestructuur; de “investeringen” werden gebruikt om eerdere beleggers uit te betalen.

Bronnen en meer informatie

1. Securities and Exchange Commission (2024). SEC Charges Founder of $1.7 Billion “HyperFund” Crypto Pyramid Scheme and Top Promoter with Fraud. SEC Press Release No. 2024-11. Beschikbaar op: https://www.sec.gov/newsroom/press-releases/2024-11(SEC)
2. Securities and Exchange Commission (2022). SEC Charges Eleven Individuals in $300 Million Crypto Pyramid Scheme. SEC Press Release No. 2022-134. Beschikbaar op: https://www.sec.gov/newsroom/press-releases/2022-134(SEC)
3. Securities and Exchange Commission (2024). SEC Charges Alleged Crypto Company NovaTech and its Principals and Promoters with $650 Million Fraud. SEC Press Release No. 2024-95. Beschikbaar op: https://www.sec.gov/newsroom/press-releases/2024-95(SEC)
4. Securities and Exchange Commission (2023). Complaint: Ashraf Mufareh and ONPASSIVE LLC a/k/a Gofounders. Case No. 6:23-cv-01539-PGB-RMN. Beschikbaar op: https://www.sec.gov/files/litigation/complaints/2023/comp25809.pdf(SEC)
5. Europol (2024). Internet Organised Crime Threat Assessment (IOCTA) 2024. Beschikbaar op: https://www.europol.europa.eu/cms/sites/default/files/documents/Internet%20Organised%20Crime%20Threat%20Assessment%20IOCTA%202024.pdf(Europol)
6. Department of Justice (2024). Three Individuals Charged In $1.89 Billion Cryptocurrency Fraud Scheme. Beschikbaar op: https://www.justice.gov/usao-md/pr/three-individuals-charged-189-billion-cryptocurrency-fraud-scheme(Justitie)
7. The Guardian (2024). Australian Sam Lee charged with conspiracy to commit fraud in US for role in $1.89bn ‘Ponzi scheme’. Beschikbaar op: https://www.theguardian.com/technology/2024/jan/30/australian-sam-lee-charged-with-conspiracy-to-commit-in-us-for-role-in-ponzi-scheme(The Guardian)
8. Coindesk (2024). HyperVerse’s Alleged Ponzi Scheme Raked in Nearly $2B, Hired Actor as Fake CEO. Beschikbaar op: https://www.coindesk.com/policy/2024/01/29/hyperverses-alleged-ponzi-scheme-raked-in-nearly-2b-hired-actor-as-fake-ceo(CoinDesk)