Een piramidespel is een ‘spel’ waarbij deelnemers een inleg doen en tevens proberen anderen over te halen om mee te doen, waarna de inleg van de nieuwkomers als prijzengeld uitbetaald wordt aan bestaande deelnemers. Uitbetalingen zijn afhankelijk van het aantal (door de deelnemer) geworven nieuwkomers. Aan het ontvangen van dit prijzengeld ligt geen andere activiteit ten grondslag dan het werven van nieuwe deelnemers. Varianten zijn ponzifraude en matrices. Piramidespelen zijn in veel landen illegaal.
Werkwijze van piramidespelen
De inleg varieert veelal van enkele honderden tot duizenden euro’s. De inleg van degenen die worden geworven, komt toe aan degenen die boven hen in de piramide staan. Om ook een deel van de inleg van anderen te krijgen, moet men hoog in de piramide staan en dus reeds een groot aantal deelnemers ‘onder’ zich hebben. De verleiding om mee te doen is groot, omdat winsten van tienduizenden tot honderdduizenden euro’s worden voorgespiegeld.
In speciale bijeenkomsten waar spelers verslag doen van de door hen bereikte winsten worden nieuwe deelnemers overgehaald om ook een overeenkomst tot deelname te tekenen en geld in te leggen. De grootste winnaars zijn steeds de organisatoren hoog in de top van de piramide. Hoe het spel werkelijk in elkaar zit is dan ook slechts bij een beperkt aantal personen bekend. Er staan veelal boetes of andere represailles op indien er uit de school wordt geklapt.
Deelnemers worden verplicht om een aantal anderen te werven, waardoor ze een rang hoger komen te staan. Die rangen heten bijvoorbeeld Platina, Goud, Zilver en Brons, of I., II., III., en IV, of Piloot, Copiloot, Stewards en Passagiers. Een piramidespel zal er dan zo kunnen uitzien:
1 Piloot;
2 Copiloten;
4 Stewards;
8 Passagiers.
De 8 Passagiers betalen ieder 1000 euro aan de Piloot en moeten ieder twee nieuwe deelnemers werven. De Piloot incasseert 8000 euro. Wanneer de Passagiers nu nieuwelingen weten te werven worden zij Stewards, de Stewards worden Copiloten en de twee Copiloten worden ieder Piloot met een piramide onder zich. Zij worden door de nieuwelingen betaald en het spel kan opnieuw beginnen. Men wordt dus betaald wanneer men 2 nieuwe deelnemers heeft geworven, die ieder ook 2 nieuwkomers hebben geworven, die ieder op hun beurt ook 2 nieuwkomers hebben geworven. Het is verder niet onaannemelijk dat er bovendien een (flinke) commissie naar de organisatoren gaat.
Zodra er geen nieuwe deelnemers meer bijkomen, stort de piramide in elkaar en zitten de meeste deelnemers (de onderste brede lagen van de piramide) met het verlies van hun inleg. In bovenstaand voorbeeld zullen verreweg de meeste deelnemers hun geld kwijtraken.
Geschiedenis
Piramidespelen bestaan reeds vele jaren. In de jaren dertig werden ze wel sneeuwbalspelen genoemd. Ook de aloude kettingbrief is een soort piramidespel (als er geld bij komt kijken).
In Albanië veroorzaakten piramidespelen in 1997 een nationale economische chaos die zelfs uitmondde in vrijwel algehele anarchie.
Voorbeelden van piramidespelen
Enkele bekende piramidespelen waren/zijn:
Pecunia
Titan
Freedom Travel Club (kortingen op reizen)
Eurostar Business Club
Orpiton (beleggingsproducten)
Premier Holiday Travel
Tramp
De Oprah Winfrey-kettingbrief, of onder een andere naam: “Pay it Forward”
Nederland
Piramidespelen vallen in Nederland sinds 1998 onder de verboden kansspelen van de Wet op de kansspelen. Het spel wordt gezien als een kansspel, omdat de deelnemers geen overwegende invloed hebben op hun resultaten. Ze zijn daarvoor immers afhankelijk van de inspanningen van anderen. Daarmee wordt de kans om te ’toppen’ (de top van de piramide te halen en te incasseren) van het toeval afhankelijk. Aanleiding om de piramidespelen onder de verbodswetgeving van de Wet op de kansspelen te brengen, was de grote deelname aan dit soort spelen in de jaren 1995 en 1996. Toen de eerste slachtoffers vielen begin 1997 kwamen er Kamervragen, hetgeen uiteindelijk leidde tot wijziging van de Wet op de kansspelen. Deze wet definieert een piramidespel als:
een gelegenheid waarbij deelnemers een goed afgeven of een verplichting aangaan teneinde daaruit een voordeel te verwerven dat geheel of ten dele afhankelijk is van de afgifte van een goed of het aangaan van een verplichting door latere deelnemers.
Ook kan een piramidespel gezien worden als een soort faillissementsfraude of flessentrekkerij: men laat een onderneming opzettelijk schulden maken die zij uiteindelijk niet kan nakomen. Wanneer men echter hieraan toekomt, is het al te laat en is de vogel gevlogen.
Enkele organisatoren van piramidespelen zijn veroordeeld tot het terugbetalen van de inleg van deelnemers. Slechts een klein deel van het ingelegde geld kan echter achterhaald worden. In veel gevallen zijn ook de werkelijke organisatoren spoorloos, en zullen zelfs ergens anders weer opnieuw beginnen.
Piramidespelen of vergelijkbare spelen doen zich ondanks de verbodswetgeving nog steeds voor; veelal in de vorm van zogenoemde business clubs, multi level marketing, beleggingsspelen of trechterfondsen. Het medium internet biedt er nieuwe mogelijkheden voor.
Wie zijn geld heeft geïnvesteerd in een piramidespel, kan dit in principe terugeisen. De overeenkomst is in principe in strijd met de wet en dus nietig. Bovendien is meestal gebruikgemaakt van bedrog dan wel misbruik van omstandigheden daar meestal een sfeer wordt gecreëerd die de deelnemer ervan moet weerhouden na te denken over zijn beslissing, wat eveneens een vernietigingsgrond is voor een overeenkomst. In de meeste gevallen zijn zowel het geld als de organisator verdwenen. Wie daarentegen wel heeft toegezegd of getekend maar zeker weet dat het spel illegaal is, kan door de organisatoren juridisch op geen enkele wijze tot betalen worden gedwongen. Ook eventuele rente of contractuele boetebedingen zijn niet afdwingbaar. In veel gevallen zal een organisator iemand die dreigt juridisch verweer te voeren met rust laten. Wel zal een spijtoptant erop bedacht moeten zijn dat organisatoren van piramidespelen criminelen zijn, en wellicht buiten rechte tot represailles over kunnen gaan. Het is dan ook hoe dan ook het beste bij hen uit de buurt te blijven.
Clawback in de Verenigde Staten
In de Verenigde Staten zijn piramidespelen, matrices en ponzifraudes eveneens illegaal. Wie hier bovendien als deelnemer in deelneemt en wint, zelfs te goeder trouw, heeft het geld onrechtmatig verkregen. Wanneer de constructie failliet gaat, kan een curator via een speciale ‘clawback’-regeling met een limiet van vijf jaar voor faillissement de ‘winnaars’ dwingen hun winst terug te betalen. Wrang is hier uiteraard dat veel ‘winnaars’ nog grotere bedragen hebben geherinvesteerd in het piramidespel of de ponzifraude, dus al veel geld verloren hebben, en in dit geval zelfs nog meer moeten bijbetalen.
Bron Wikidedia.nl
Zie ook LJN: AR8424, Hoge Raad , 00607/04 E (Uitspraak Hoge Raad: Piramidespel; HR verwerpt cassatieberoep en verwijst daartoe naar conclusie A-G, inhoudend: 1. De beslissingen van de rc, de raadkamer van de rb en de rb om een door de verdediging verzochte getuige-deskundige niet als zodanig te benoemen, kunnen in cassatie niet worden bestreden. 2. De afwijzing door het hof om de door de verdediging verzochte getuige-deskundige als zodanig op te roepen, is niet strijdig met art. 6 EVRM)
